Alman Deutsche Welle’nin ele aldığı haberde, gurbetçiler ve Türk vatandaşlar arasındaki önemli durum gündeme taşındı.
Almanya son yıllarda yurt dışında okumak, çalışmak veya yeni bir hayat kurmak isteyen Türklerin ilk tercihlerinden biri hâline geldi. Bu durum, Alman vatandaşlığına geçiş istatistiklerine de yansıdı: 2024 yılında Alman vatandaşlığına 22 bin 525 Türk geçti. Bu sayı, bir önceki yıla göre yüzde 110 seviyesinde bir artışa işaret ediyor. Alman vatandaşlığına geçenlerin geldikleri ülkelere bakıldığında Türkiye, Suriye'nin ardından ikinci sırada.
Peki bu artışın arka planında ne gibi nedenler yatıyor?
Bürokrasiden kurtulmak için bürokrasiyi göze almak
DW Türkçe'nin görüştüğü Türkiye kökenli Alman vatandaşları, vatandaşlığa geçiş kararları üzerinde iki ana faktörün önemli rol oynadığına değiniyor: Almanya'da göçmen statüsünde bulundukları dönemde yaşadıkları sorunlar ve Alman pasaportunun küresel düzeydeki geçerliliği.
Bir sivil toplum kuruluşunda çalışan ve doktora çalışmalarını anayasa hukuku alanında sürdüren Alaz Sümer, yaklaşık 8 yıl önce Almanya'ya yüksek lisansını yapmak üzere gelmiş. Deneyimlerini DW Türkçe ile paylaşan Sümer, "Aslına bakılırsa buraya gelen her göçmenin nihai hedefi, vatandaşlık. Aksi takdirde bürokrasiyle çok fazla muhatap olmak zorunda kalıyorsunuz. Bilenler bilir. Bürokrasi burada gerçekten çok sert koşullara sahip. Bir oturma izni alabilmek bile büyük bir çile hâline gelebiliyor" diyor.
Bilgisayar mühendisi olan Burak Keçeli ise Almanya'ya 2016 yılında gelmiş. Yüksek öğrenimini Boğaziçi Üniversitesi'nde tamamladıktan sonra birkaç yıl özel sektörde çalışan Keçeli, bugün hâlâ kariyerini sürdürmek için geldiği Berlin'de yaşıyor.
Vatandaşlığa geçiş deneyimlerini DW Türkçe'ye anlatan 34 yaşındaki Keçeli, "Yıllardır Almanya'da yaşıyorum ve Almancayı rahatça konuşabiliyorum. Bu kadar yıl burada yaşadıktan sonra Almanya siyaseti hakkında söz sahibi olmak istedim. Aynı zamanda, Almanya pasaportunun güçlü olması da bu kararda önemli bir etkendi. Birçok ülkeye vizesiz seyahat edebileceğim" diyor.
2025 Küresel Pasaport Gücü Sıralaması'nda Alman pasaportu, dünyanın en güçlü beş pasaportundan biri. Alman pasaportuyla 122 ülkeye vizesiz girilebilirken, Türk pasaportuyla 69 ülkeye vizesiz girilebiliyor.
Vatandaşlığından vazgeçmeme hakkı
Son yıllarda Almanya'ya gelen ve burada yaşayıp çalışan kişiler, kararlarında çifte vatandaşlık imkânının da önemli rol oynadığını söylüyor.
Kendisi de bizzat çifte vatandaş olan Sümer, "Türk pasaportunu asla bırakmak istemedim. Seçme ve seçilme hakkımı kaybetmek istemedim" diyor. Öte yandan Türk pasaportunun uluslararası seyahat konusunda Alman pasaportunun sunamadığı fırsatlar sunduğuna değinen Sümer, "Türkiye'nin arasının iyi olduğu bazı ülkelere gidişte daha büyük kolaylık söz konusu oluyor" diyor.
Alman Federal İstatistik Ofisi'ne (Destatis) göre, eski Başbakan Olaf Scholz liderliğindeki bir önceki koalisyon hükümetinin çıkardığı yeni Vatandaşlık Yasası, vatandaşlığa geçiş süresini sekiz yıldan beş yıla indirmiş ve Almanya'ya başarıyla uyum sağlayan kişiler için ise bu süreyi üç yıla düşürmüştü. Mayıs ayında hükümeti devralan Hristiyan Birlik (CDU/CSU)-Sosyal Demokrat Parti (SPD) koalisyonu ise "turbo vatandaşlık" olarak adlandırılan ve gereken şartları sağlayan yabancılara üç yıl içinde vatandaşlık verilmesini öngören düzenlemeyi iptal etti.
Yeni yasanın en önemli unsurlarından biri de Alman vatandaşlığına geçen kişilerin mevcut vatandaşlıklarını korumalarına olanak tanıması oldu. Çifte vatandaşlık hakkının varlığı, Almanya'da yaşayan milyonlarca yabancı için büyük önem taşıyor. Geçmişte Avrupa Birliği (AB) vatandaşları ve İsviçreliler dışında Alman vatandaşlığına geçmek için mevcut vatandaşlıktan çıkmak ön koşuldu. Çok sayıda kişi, vatandaşı oldukları ülke ile duygusal veya maddi bağlara sahip olmaları nedeniyle Alman vatandaşlığına başvurmamayı tercih ediyordu.
30 yaşındaki Sümer gibi kendisi de çifte vatandaş olan Keçeli için ise "oldukça güzel" olarak nitelendirdiği çifte vatandaşlık hakkı, vatandaşlığa geçiş kararının arkasındaki ana neden değil:
"Çifte vatandaşlık mümkün olmasaydı bile muhtemelen Alman vatandaşlığını alırdım."
Siyasi atmosfer ve ekonominin etkisi
Almanya'ya son yıllarda gelip vatandaşlığa geçen birçok kişi, Türkiye'deki siyasi, toplumsal ve ekonomik atmosferin de kararlarında etkili olduğunu söylüyor.
"Ben akademisyen olmak istiyordum. Türkiye'de bunun özgür bir şekilde olamayacağını düşündüm" diyen Sümer, "Daha sonra Türkiye'deki ekonomik ve politik durumun daha da kötüleşmesi sebebiyle burada kaldım" diye konuşuyor.
İlgili sorumuza yanıt veren Keçeli ise kararının "Türkiye'de rahat bir yaşam sürdüremeyeceğini düşünmesinden kaynaklandığını" söylüyor ve ekliyor: "Eğer Almanya yerine başka bir ülkeyi seçmiş olsaydım, büyük ihtimalle o ülkenin vatandaşlığını almış olurdum."
it hissetmiyorum. Ben yalnızca kağıt üzerinde Alman olacağımın farkındayım. Ne kadar buranın hayat standartlarına, buranın kültürüne göre yaşasanız da siz bir göçmensiniz."
Birçok göçmen kökenlinin yakındığı ayrımcılık sorununa değinen Sümer, vatandaşlık aldıktan sonra ev aramış ancak internet üzerinden kendi ismiyle yaptığı başvurulara herhangi bir yanıt alamamış. Daha sonra başvurularda kullandığı soyadını değiştirdiğini söyleyen Sümer, bunun ardından başvurularına yanıt gelmeye başladığını söylüyor ve ekliyor:
"İsminiz bir Alman ismi, soy isminiz bir Alman soy ismi değilse, istediğiniz kadar vatandaş olun, hiçbir şey değişmiyor."
Alman vatandaşlığı nasıl alınıyor?
Almanya'da kesintisiz olarak beş yıl ikamet eden ve B1 seviyesinde Almanca bilgisine sahip olduğunu belgeleyen göçmenler, vatandaşlık başvurusunda bulunabiliyor.
İstatistiklere göre, Alman vatandaşlığına geçen Türklerin ülkede bulunma süresi ortalama 23,1 yıl. Vatandaşlığa geçişte ilk sırada yer alan Suriyelilerde ise bu süre ortalama 7 yıl.
Başvuru sahiplerinin aynı zamanda, çoktan seçmeli sorulardan oluşan ve soruların önceden kamuya açık bir katalogdan çalışılabildiği vatandaşlık sınavını başarıyla tamamlamaları gerekiyor.
Vatandaşlık başvuru ücreti yetişkinler için 255 euro, çocuklar için ise 51 euro.
Öte yandan vatandaşlığa başvuracak kişilerin, devletten sosyal yardım almıyor olmaları gerekiyor.
Alman anayasasına bağlılık sözü de ön koşullardan biri. Yahudi ve yabancı düşmanı suçlara karışanlar, kadın-erkek eşitliğini veya cinsel yönelimleri göz ardı edenler vatandaşlığa kabul edilmiyor.
Ayrıca vatandaşlık elde ettikten sonra anayasaya aykırı fiilde bulunanlar da çifte vatandaşlıkları mevcut olduğu takdirde, Alman vatandaşlığından çıkarılabiliyor.
Öte yandan Almanya'daki yabancılar bürolarının 2015 yılı sonundaki mülteci krizinden bu yana yüklerinin arttığı ve randevu alma ve işlem sürelerinin uzadığı biliniyor. DW Türkçe'nin görüştüğü Sümer, Berlin'de vatandaşlığa geçiş sürecinin 8 ay sürdüğünü söylüyor. Kuzey Ren-Vestfalya eyaletinin bazı yerlerinde ise aynı işlemin bir ila bir buçuk yıl sürdüğü ifade ediliyor. Federal bir sisteme sahip olan Almanya'nın çeşitli eyalet ve kentlerinde aynı başvurunun sonuçlanması için farklı süreler gerektiğini unutmamak gerekiyor.
