Türkiye’de “Dolu Savar” Cihazları: Bilimsel Dayanağı Yok Mu, Kullanımı Yasaklandı Mı?

İklim değişikliği, Türkiye’de dolu yağışlarının sıklığını ve şiddetini artırıyor. Özellikle Marmara, İç Anadolu ve Ege gibi bölgelerde tarım sektöründe dolu nedeniyle büyük zararlara dikkat çekiliyor. Bu ortamda, dolu savar cihazları (“yüksek frekanslı ses dalgası”, “gaz püskürtme”, “iyon/elektromanyetik sistem” gibi değişik teknolojilerle) çiftçiler ve bazı tarım alanları için alternatif olarak gündeme geldi. Örneğin Sakarya’daki bir meyve sebze bahçesinde bu tip bir cihazın kullanıldığı bildirilmişti.
Bu cihazı kullanan taraflardan biri, “Bu cihaz yaklaşık 5 yıldır Türkiye’de kullanılıyor… amacımız ürünlerimizdeki zararı azaltmak” şeklinde konuşmuştu.

BİLİMSEL DEĞERLENDİRME VE RESMİ KURUMLARIN GÖRÜŞÜ

Bilimsel Kuşkular:

İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Meteoroloji Mühendisliği Bölüm Başkanı Mikdat Kadıoğlu “Bu cihaz akıl dışı, bize yakışmıyor. Bu tamamen umut tacirliği” diyerek bu tür cihazlara sosyal ve bilimsel tepki göstermiştir. Uzmanlar, dolu oluşumunun; nem, sıcaklık, rüzgar, hava akımları ve bulut içi dinamikler gibi çok sayıda değişkene bağlı olduğunu, ses veya iyonik/manyetik cihazlarla bunun kontrolünün bilimsel olarak kanıtlanmadığını belirtiyor.

Resmi Kurumların Duruşu:

Meteoroloji Genel Müdürlüğü (MGM) tarafında, bu cihazların etkinliğine dair güvenilir bilimsel verilerin olmadığını ifade eden açıklamalar bulunmakta. Örneğin kullanımın denetimsizliği ve bilimsel veri eksikliği sıkça vurgulanıyor.

Bu durum, cihazların “resmi olarak onaylanmış, etkisi kanıtlanmış bir teknoloji” olarak görülmemesine yol açıyor.

KULLANIMIN YASAKLANDIĞI BÖLGE: ADANA

Tarımın yoğun olduğu Çukurova bölgesinde yer alan Adana’da, çiftçilerin artan şikâyetleri üzerine bu cihazların kullanımı yasaklanmıştır. Kararın gerekçesi ise şu şekilde:

Çiftçiler “dolu savar cihazı çalıştırıldığında bulutlardan düşecek yağmurun yağmadığı” algısını taşıyordu.

Bu algı üzerine Adana Valiliği ile İl Tarım ve Orman Müdürlüğü birlikte, şehir genelinde ilgili cihazların kullanımının durdurulmasına karar verdi.

Zira Yüreğir Ziraat Odası Başkanı Yüreğir Ziraat Odası Başkanı Mehmet Akın Doğan “Cihaz kullanımının yağmura engel olduğuna dair bilimsel bir açıklama yok ancak çiftçiler arasında böyle bir algı vardı; bu yüzden yasak konuldu” ifadesini kullandı.

Bu örnek, cihazların sadece etkinlik açısından değil, kamuoyundaki algı ve denetim eksikliği açısından da ciddi sorunlar yarattığını gösteriyor.

NEDEN “İŞE YARAMIYOR” DENİYOR?

Bilimsel kanıt eksikliği: Etkinliği güvenilir bilimsel çalışmalarla desteklenmemiş cihazlar.

Çok değişkenli atmosferik süreçler: Dolu oluşumundaki fiziksel ve meteorolojik mekanizmalar çok karmaşık; tek bir cihazla kontrol etmesi beklenen bir süreç değil.

Algı ve denetim: Cihazların çalıştırılması sonrası yağmur ya da dolu yağışı olmaması, çiftçiler arasında “cihazın etkisi oldu”/“yağmadı” tartışmalarına yol açıyor.

Resmi kurum uyarıları: MGM ve akademik taraflar “etkisi kanıtlanmadı” diyerek kullanıcıları temkinli olmaya yönlendiriyor.

ÇİFTÇİ GÖZÜYLE: NE YAPILMALI?

Bu cihazlara çok yüksek yatırım yapmadan önce alternatif koruyucu yöntemler değerlendirilmeli (örneğin dolu ağları, fiziksel koruma, tarım sigortası gibi).

Tarım sigortası yaptırmak, cihazlara bel bağlamaktan daha güvenilir görülüyor.

İklim ve hava durumu uyarıları takip edilmeli, risk yönetimi planı oluşturulmalı.

DOLU SAVAR DEĞİL, BİLİM KAZANSIN

Türkiye’de doluya karşı çözüm arayışında olan dolu savar cihazları, teknik ve bilimsel açıdan etkinliği tartışmalı bir teknoloji olarak karşımıza çıkıyor. Resmi olarak bölgelerde kullanımı yasaklanmış örnekler olduğu gibi (örneğin Adana), cihazlara fazla güvenmek yerine bilimsel temeli olan koruma stratejileri öncelik kazanmalı. “Doluya karşı kesin çözüm” diye pazarlanan bu cihazlar, şu an için o iddiayı destekleyecek güçlü bilimsel dayanağa sahip değil.

(Editör: Ayşe Konuk)